Een moment van liefdevolle verbinding

Net als bij veel van mijn leeftijdgenoten wonen mijn (schoon)ouders in een verpleeghuis. Mijn vader heeft vasculaire dementie, mijn schoonmoeder Alzheimer.  De band verandert, al kan ik niet precies zeggen hoe. Ik was een echt vaderskindje, mijn vader was de man die alles wist en alles kon. Als klein meisje toeterde ik bij alles wat kapot ging dat mijn vader dat kon maken. Mijn vader fikste alles. Eenmaal volwassen betrapte ik mezelf er met regelmaat op dat ik dat eigenlijk nog altijd dacht. Als klein meiske zat ik op de wasmachine in de badkamer en knipte mijn vader geduldig mijn nagels. Ik moest er aan denken toen ik zijn nagels probeerde te knippen, en hij angstig zijn hand terugtrok. Ik probeerde hem gerust te stellen, zei dat ik het heel voorzichtig zou doen. Hij gaf mij zijn vertrouwen, en het ontroerde me. De man waar ik zo tegenop keek is grotendeels verdwenen, verstopt, zoekgeraakt ergens in zijn brein. Toch beleven we mooie momenten, van liefdevolle verbinding, van nabijheid. Wanneer hij mijn hand vasthoudt, of wanneer ik mee kan gaan in zijn gedachtegang en het voelt of we saampjes een geheime taal spreken.

En ook dieren spelen nog altijd een rol. 

De televisie geeft vaak gespreksstof, soms begrijpt hij het verschil niet tussen het programma en de reclame. Dat kan verwarrend voor hem zijn. Dan leg ik uit dat het pauze is en het toneelstukje of spelletje zo verder gaat. Mijn vader voelt zich vaak persoonlijk betrokken bij wat er op de tv gebeurt. Ook kijkt hij graag naar natuurfilms. Zo keken we laatst naar een documentaire over olifanten, de voice-over sprak over de bedreigingen en het uitsterven van de olifant, en mijn vader luisterde aandachtig. Terwijl we een olifant in close-up zagen pakte mijn vader mijn hand: ’We moeten goed voor ze zorgen.’ Het was even stil, hij wees naar het scherm en hij vervolgde, ’Zij willen ook leven, hij wil…blijven leven.’ We knikten instemmend.

Toen het paard Bento van mijn vriendin overleed, was mijn vader behoorlijk onder de indruk. Hij vroeg herhaaldelijk wie er dood was. ‘Oh ja, Bento.’ Ook vroeg hij wanneer de plechtigheid was, en of hij daar naartoe kon. Ik vroeg, ’Je bedoelt een begrafenis of crematie?’ Hij knikte ja. ‘Dat is er niet pa, dat doen ze niet voor een paard.’ Hij heeft nog lang aan mij gevraagd wie er nou ook al weer was overleden. Bij doorvragen bleek dan dat hij Bento bedoelde.

Nadat onze kat Daan was overleden kwam hij er iedere keer op terug als er een dier ter sprake kwam, en riep mijn moeder tot de orde als ze lachte. ‘Er valt niets te lachen, Eveline haar hond is dood en dat is heel erg!’ Mens en dier. Hond, kat of paard, ze tellen allemaal mee.

Mijn schoonmoeder was gek op onze hond Tessa, je leest in mijn boek Tessa’s Tijd over hun hechte band. Naarmate de ziekte vorderde vond ze bij Tessa steun en troost. Tessa was ook een graag geziene gast in het zorgcentrum, iedereen reageerde positief op haar. Zelfs de meest in zichzelf gekeerde bewoners keken op wanneer ze haar zagen of begonnen tegen haar te praten wanneer ze aan hun hand snuffelde. Zodra we de lift uitkwamen verwelkomde een waar ontvangstcomité Tessa, alsof ze de koningin zelf was. Mijn schoonmoeder stelt haar zoon voor als haar broer of vader, maar kijkt wel de kamer rond en vraagt, ‘Waar is Tessa, ik mis Tessa!’ Tessa is 4 jaar geleden overleden.

Naarmate de Alzheimer meer vat op haar krijgt, wordt mijn schoonmoeder steeds stiller en kunnen we haar, als ze wat zegt, alsmaar moeilijker verstaan. In de gemeenschappelijke huiskamer van het zorgcentrum spelen we tijdens het koffiedrinken met de bewoners een spelletje pim pam pet. Ik draai het schijfje rond en zoek een makkelijke vraag op. Een dier met de letter b. Veel bewoners slapen, of reageren niet. Mijn schoonmoeder heeft al die tijd vrijwel niets gezegd. Een mevrouw aan de overkant van de tafel kijkt me vol verwachting aan. Ze haalt haar schouders op. Ik geef aanwijzingen, ‘B  van ….het is bruin, en je hebt ze ook wit. Ze kunnen groot zijn of klein. Als kind knuffel en slaap je ermee.’ Dan fluistert mijn schoonmoeder, ’Benno!’ Ons hondje Benno is al bijna 20 jaar dood.

Het raakt me als ik zie hoe mensen met dementie op dieren (en ook vaak op kleine kinderen) reageren. Het heeft te maken met op eenzelfde golflente zitten, met openstaan voor primaire gevoelens. Terug naar de basis. Naar de verbinding met het leven, zonder ingewikkelde constructies of verborgen agenda. Puur en oprecht. Zonder oordeel. Het is ook een vorm van spiegelen. Wanneer jij je niet openstelt, geen respect toont, voelen ze dit haarfijn aan. Ze zijn van ons afhankelijk, van ons inlevingsvermogen en onze zorg, en daardoor extra kwetsbaar.

We moeten goed voor ze zorgen.          

Liefs,

Eveline 💚